Luật Cờ Vua Cơ Bản 2025: Mọi Điều Bạn Cần Biết Để Bắt Đầu

Tác giả Catthinhung 06/09/2025 10 phút đọc

Chào mừng bạn đến với thế giới cờ vua đầy mê hoặc! Dù bạn là người hoàn toàn mới, bị thu hút bởi những ván cờ kịch tính trên phim ảnh, hay chỉ đơn giản muốn tìm một môn thể thao trí tuệ để rèn luyện tư duy, bài viết này chính là điểm khởi đầu hoàn hảo.

Nhiều người e ngại rằng luật cờ vua phức tạp, nhưng thực tế chúng rất logic và có thể được học một cách nhanh chóng. Chúng ta sẽ cùng nhau đi qua mọi điều luật cơ bản nhất, đảm bảo sau khi đọc xong, bạn có thể tự tin bày cờ và chơi một ván hoàn chỉnh.

co-vua-go-oc-cho-1 — Luật chơi cơ bản của cờ vua

1. Mục Tiêu Của Ván Cờ: Chiếu Hết! (Checkmate)

Trước khi học cách di chuyển, bạn cần biết đích đến của mình là gì. Mục tiêu cuối cùng trong cờ vua không phải là ăn thật nhiều quân, mà là Chiếu Hết Vua đối phương.

Chiếu (Check): Là tình huống Vua của một bên đang bị một quân cờ đối phương tấn công trực tiếp. Bên bị chiếu bắt buộc phải thoát khỏi tình trạng bị chiếu ngay lập tức.
Chiếu Hết (Checkmate): Là khi Vua đang bị chiếu và không có bất kỳ nước đi hợp lệ nào để thoát khỏi thế bị chiếu. Có 3 cách để thoát khỏi bị chiếu:
1. Di chuyển Vua đến một ô an toàn.
2. Dùng một quân cờ khác chặn đường chiếu.
3. Bắt quân cờ đang chiếu.

Nếu không thể thực hiện bất kỳ cách nào trong ba cách trên, đó là Chiếu Hết, và ván cờ kết thúc. Bên chiếu hết là người chiến thắng.

2. "Chiến Trường" 64 Ô: Bàn Cờ và Cách Sắp Xếp

Bàn cờ vua là một hình vuông gồm 8 hàng và 8 cột, tạo thành 64 ô vuông với hai màu sáng và tối xen kẽ.

Quy tắc đặt bàn cờ: Luôn đặt bàn cờ sao cho ô vuông ở góc dưới cùng bên tay phải của mỗi người chơi là ô màu sáng (màu trắng).
Cách sắp xếp quân cờ:
- Hàng thứ hai (từ phía người chơi) được lấp đầy bởi 8 quân Tốt.
- Hàng đầu tiên (hàng cuối cùng):
  - Hai Xe được đặt ở hai góc.
  - Hai Mã được đặt cạnh hai Xe.
  - Hai Tượng được đặt cạnh hai Mã.
  - Hậu được đặt ở ô trung tâm cùng màu với nó (Hậu trắng ở ô trắng, Hậu đen ở ô đen).
  - Vua chiếm ô còn lại.

Thứ tự sắp xếp quân cờ khi bắt đầu một ván cờ tiêu chuẩn.

3. "Dàn Tướng" Của Bạn: Cách Di Chuyển Của Từng Quân Cờ

Mỗi quân cờ có một cách di chuyển riêng. Bên Trắng luôn là bên đi trước.

Vua (King): Là quân cờ quan trọng nhất. Vua di chuyển 1 ô theo mọi hướng (ngang, dọc, chéo). Vua không bao giờ được di chuyển vào ô đang bị đối phương kiểm soát (ô bị chiếu).
Hậu (Queen): Là quân cờ mạnh nhất. Hậu di chuyển không giới hạn số ô theo mọi hướng (ngang, dọc, chéo), miễn là không bị cản đường.
Xe (Rook): Di chuyển không giới hạn số ô theo hàng ngang và cột dọc.
Tượng (Bishop): Di chuyển không giới hạn số ô theo đường chéo. Mỗi người chơi bắt đầu với một Tượng ở ô trắng và một Tượng ở ô đen, và chúng sẽ luôn ở trên các ô cùng màu đó.
Mã (Knight): Di chuyển theo hình chữ L: 2 ô theo hàng ngang hoặc cột dọc rồi 1 ô vuông góc. Mã là quân cờ duy nhất có thể nhảy qua đầu các quân cờ khác.
Tốt (Pawn): Có luật đi phức tạp nhất.
- Di chuyển thẳng về phía trước 1 ô.
- Trong nước đi đầu tiên, Tốt có quyền lựa chọn đi thẳng 1 hoặc 2 ô.
- Tốt ăn quân theo đường chéo phía trước 1 ô, không ăn thẳng.

co-vua-quoc-te-cao-cap-2-1 — Các quân cờ trong cờ vua

4. Các Nước Đi Đặc Biệt: Những "Luật Ngầm" Bạn Phải Biết

Đây là những quy tắc khiến cờ vua trở nên thú vị hơn.

Phong Cấp Tốt (Pawn Promotion): Khi một quân Tốt tiến được đến hàng cuối cùng của đối phương, nó sẽ được "thăng cấp". Bạn có thể đổi quân Tốt đó thành một quân Hậu, Xe, Tượng, hoặc Mã (thường mọi người sẽ chọn Hậu vì nó mạnh nhất).
Nhập Thành (Castling): Đây là nước đi duy nhất cho phép bạn di chuyển hai quân cờ cùng lúc (Vua và Xe) và là một nước đi phòng thủ Vua cực kỳ quan trọng.
- Điều kiện: Vua và Xe đó chưa từng di chuyển, không có quân cờ nào giữa chúng, Vua không đang bị chiếu và không đi qua hoặc đi vào ô bị chiếu.
- Cách thực hiện: Vua di chuyển 2 ô về phía Xe, và Xe nhảy qua Vua đến ô ngay cạnh.
Bắt Tốt Qua Đường (En Passant):
- Tình huống: Khi Tốt của bạn đang ở hàng thứ 5, và Tốt của đối phương từ vị trí ban đầu tiến 2 ô và đứng ngay cạnh Tốt của bạn.
- Hành động: Chỉ trong lượt đi ngay sau đó, bạn có quyền bắt quân Tốt của đối phương bằng cách di chuyển Tốt của bạn theo đường chéo đến ô mà Tốt của họ vừa đi qua.

5. Kết Thúc Ván Cờ: Thắng, Thua, và Hòa

Một ván cờ không chỉ kết thúc bằng chiếu hết.

Thắng/Thua:
- Chiếu hết: Như đã giải thích.
- Đầu hàng (Resign): Một bên cảm thấy không thể cứu vãn và chấp nhận thua.
Hòa (Draw):
- Hòa Pat (Stalemate): Khi đến lượt một bên đi nhưng Vua của họ không bị chiếu và họ không còn bất kỳ nước đi hợp lệ nào khác.
- Hòa do Thỏa thuận: Hai bên cùng đồng ý hòa cờ.
- Hòa Bất biến ba lần: Cùng một thế cờ được lặp lại 3 lần.
- Hòa 50 nước đi: Trong 50 nước đi liên tiếp của cả hai bên, không có quân Tốt nào được di chuyển và không có quân cờ nào bị bắt.
- Hòa do Bất lực lượng: Không bên nào còn đủ lực lượng để chiếu hết đối phương (ví dụ: Vua đấu Vua, Vua và Mã đấu Vua).