Chiếu và Chiếu Hết: Mục Tiêu Tối Thượng Của Ván Cờ Vua Là Gì?

Tác giả Catthinhung 10/09/2025 9 phút đọc

Khi mới làm quen với cờ vua, nhiều người lầm tưởng rằng mục tiêu của trò chơi là "ăn" (bắt) càng nhiều quân cờ của đối phương càng tốt. Nhưng sự thật không phải vậy. Bạn hoàn toàn có thể thua sút về số lượng quân cờ, nhưng chỉ cần một đòn phối hợp chính xác, bạn vẫn có thể giành chiến thắng chung cuộc.

Tại sao lại như vậy? Vì mục tiêu tối thượng, duy nhất và không thể thay đổi của cờ vua chỉ có một: CHIẾU HẾT (Checkmate) Vua đối phương.

Tất cả các nước đi, từ khai cuộc đến tàn cuộc, đều xoay quanh mục tiêu này. Bài viết này sẽ giải mã một cách đơn giản và rõ ràng nhất hai khái niệm quan trọng này: "Chiếu" là gì, "Chiếu Hết" là gì, và làm thế nào để phân biệt chúng để bạn có thể tự tin định hướng ván cờ của mình.

chieutuongbangtuongvama-2-1 — Chiếu và chiếu hết trong cờ vua

1. "Báo Động!" - Chiếu (Check) Là Gì?

Hãy tưởng tượng "Chiếu" như một tiếng còi báo động.

Định nghĩa đơn giản: Chiếu là tình huống khi Vua của một bên đang bị một quân cờ của đối phương tấn công trực tiếp. Theo luật, bên bị chiếu bắt buộc phải giải quyết tình trạng này ngay trong nước đi tiếp theo của mình. Bạn không được phép phớt lờ một nước chiếu.

Khi một người chơi đặt Vua đối phương vào thế bị chiếu, họ thường hô to "Chiếu!" (Check!) như một phép lịch sự để thông báo cho đối thủ biết Vua của họ đang gặp nguy hiểm. Đây là một lời cảnh báo, một mối đe dọa cần được xử lý ngay lập tức.

2. Ba Lối Thoát Khả Dĩ: Làm Gì Khi Bị Chiếu?

Khi Vua của bạn bị chiếu, đừng hoảng sợ! Luật cờ vua cho bạn 3 cách hợp lệ để thoát khỏi tình trạng nguy hiểm này. Hãy ghi nhớ quy tắc 3C: Chạy, Chặn, hoặc Chụp.

Cách 1: Chạy Vua (Move the King)

Đây là cách trực tiếp nhất. Bạn chỉ cần di chuyển Vua đến một ô vuông an toàn gần đó, nơi nó không còn bị bất kỳ quân cờ nào của đối phương tấn công nữa. Lưu ý quan trọng: Vua không bao giờ được phép di chuyển vào một ô đang bị chiếu.

Cách 2: Chặn Đường Chiếu (Block the Check)

Nếu Vua của bạn đang bị chiếu bởi một quân cờ đi xa (Hậu, Xe, hoặc Tượng), bạn có thể dùng một quân cờ khác của mình để đặt vào giữa quân cờ đang tấn công và Vua của bạn. Nước đi này tạo ra một "lá chắn" để bảo vệ Vua. Lưu ý quan-trọng: Bạn không thể chặn đường chiếu của một quân Mã (vì nó có thể nhảy qua đầu) hoặc một quân Tốt.

Cách 3: Chụp (Bắt) Quân Tấn Công (Capture the Attacking Piece)

Nếu quân cờ đang chiếu Vua của bạn nằm trong tầm tấn công của bất kỳ quân cờ nào của bạn, bạn có thể đơn giản là bắt quân đó. Khi mối đe dọa bị loại bỏ, Vua của bạn sẽ không còn bị chiếu nữa.

Nếu bạn có thể thực hiện ít nhất một trong ba cách trên, bạn vẫn an toàn và ván cờ tiếp tục.

3. "Trò Chơi Kết Thúc!" - Chiếu Hết (Checkmate) Là Gì?

Đây chính là khoảnh khắc quyết định, là mục tiêu mà bạn luôn hướng tới.

Định nghĩa chiến thắng: Chiếu Hết là một tình huống đặc biệt khi Vua của một bên đang bị chiếu VÀ không có bất kỳ nước đi hợp lệ nào để thoát khỏi thế bị chiếu (không thể Chạy, Chặn, hoặc Chụp).

Để xác định một thế cờ có phải là Chiếu Hết hay không, hãy tự hỏi hai câu:

Vua có đang bị chiếu không? -> CÓ
Người chơi có thể thực hiện bất kỳ cách nào trong 3 cách (Chạy, Chặn, Chụp) không? -> KHÔNG

Nếu câu trả lời cho cả hai câu hỏi trên đều đúng, đó chính là Chiếu Hết. Ván cờ kết thúc ngay lập tức. Người thực hiện được nước Chiếu Hết là người chiến thắng.

Trong hình này, Hậu Trắng đang chiếu Vua Đen. Vua Đen không thể chạy (các ô g7, h7, h8 đều bị Hậu kiểm soát), không thể chặn, và không thể bắt Hậu. Đây là một thế "Chiếu Hết".

Phân biệt với Hòa Pat (Stalemate): Người mới rất hay nhầm lẫn Chiếu Hết với Hòa Pat. Nếu đến lượt một bên đi, Vua của họ không bị chiếu nhưng họ không còn bất kỳ nước đi hợp lệ nào, ván cờ sẽ kết thúc với kết quả HÒA.

4. Mục Tiêu Tối Thượng: Không Phải Ăn Quân, Mà Là Bắt Vua

Giờ bạn đã hiểu, cờ vua không phải là một cuộc chiến tiêu hao sinh lực. Nó là một cuộc "săn Vua".

Mọi nước đi của bạn, từ việc đổi quân, đẩy Tốt, đến việc chiếm lĩnh không gian, đều nên được cân nhắc dựa trên việc nó giúp bạn tiến gần hơn đến mục tiêu chiếu hết như thế nào.
Bạn có thể còn lại chỉ một Vua và một Xe, trong khi đối thủ còn rất nhiều quân. Nhưng nếu bạn có thể thực hiện một đòn chiếu hết ở hàng cuối (back-rank checkmate), bạn vẫn là người chiến thắng. Đó chính là vẻ đẹp đầy kịch tính của cờ vua.